Avrupa’daki Türklerin Siyasal Entegrasyonu: Hollanda Örneği

1) Türk Diasporasının Avrupa Siyasetindeki Yeri

‘Bir haber geldi uzaklardan, topladık tahta bavulumuzu düştük yollara. Sevdiğimizi, kundaktaki bebeğimizi, annemize, babamıza, kardeşimize emanet ettik. Sirkeci’den bindik bir kara trene, vardık Münih’e’.^[1]

Bu sözler Türklerin yıllar önce işçi göçü çerçevesinde Avrupa’ya gittikleri dönemi hatırlatmaktadır. Türklerin Avrupa ülkelerine göçü, iş gücü piyasalarında oluşan boşluğu doldurmak üzere 1960’ların ilk yıllarında başlamıştır. Başta Avrupa ülkelerine misafir işçi olarak giden Türklerin mevcudiyeti geçici olmaktan çıkarak kalıcı olmaya başlamıştır. Avrupa’daki Türkler zamanla yaşadıkları ülkelerde işçi konumundan çıkarak işveren konumuna geçmiş, kendi sivil toplum kuruluşlarını oluşturmuş ve kültürel alanda yerlerini almaya başlamıştır. Aynı zamanda Türkler siyaset alanında daha etkin bir rol oynayan bir toplum haline gelmiştir. Siyaset Avrupa’da, ekonomi, hukuk ve kültür gibi toplumsal kurumlara şekil vermektedir. Bu sebeple Avrupa Türklerinin siyaset arenasındaki yeri, bir taraftan bu ülkelerde yaşayan Türkler, diğer yandan Türkiye’yi temsil etme açısından önem teşkil etmektedir.

Bugün Avrupa’da yaklaşık 3,5 milyon Türk yaşamaktadır.^[2] Ancak 751 üyeden oluşan Avrupa Parlamentosu’nda, Almanya ve Bulgaristan’dan olmak üzere sadece iki Türk kökenli üye bulunmaktadır.^[3] Bu da Avrupa Türklerinin Avrupa’da yeterince temsil edilmediğine işaret etmektedir. En çok Türk vatandaşının yaşadığı Avrupa ülkelerinin başında kuşkusuz Almanya, Belçika ve Hollanda gelmektedir.^[4] Bu makale, Almanya, Belçika ve özellikle Hollanda Türklerinin siyaset alanındaki katılımını incelemektedir. Öncelikle Türklerin Almanya ve Belçika siyasetindeki yerine kısaca değinilecek, ardından sonraki bölümlerde Türklerin Hollanda’daki siyasal katılımı işlenecektir. Ancak burada, kökeni Türkiye’den olan bazı siyasilerin, Türkler ve Türkiye’nin aleyhine hareket etmekte olduğunun altını çizmek gerekmektedir.

1.1) Almanya Türklerinin Siyasi Katılımı

Almanya’nın istatistik portalı Statista GmbH’nin verilerine göre, 2015’te Almanya’nın nüfusu 82 milyon 176 bin olarak geçmekte^[5] ve 1 milyon 506.113 Türk yaşamaktadır.^[6] Ülkenin Federal Meclisi’nde 630 milletvekili yer almaktadır ve mecliste 2013’ten itibaren 11 Türk asıllı vekil görev yapmaktadır.^[7] Federal bir yapıya sahip olan Almanya, toplam 16 eyaletten oluşmaktadır. En son gerçekleşen 2013 federal seçimlerinde Almanya Türklerinin tarihinde ilk defa Türk asıllı vekil sayısı bu kadar artmıştır. Bu seçimlerin ardından Hristiyan Demokratlar Birliği-Hristiyan Sosyal Birliği-Almanya Sosyal Demokrat Partisi (CDU-CSU-SPD) koalisyonu kurulmuştur. Bu seçimlerde Türk asıllı seçmenlerin ortalama sayısı yaklaşık 950 bin olarak hesaplanırken yüzde 70’inin oy kullandığı bilgisi ortaya çıkmıştır. Önceki seçimlere nazaran katılım oranı artmıştır, fakat 285 bin Türk asıllı seçmenin oy kullanmaması halen ciddi bir sorun olarak algılanmaktadır.^[8]

Bugün Almanya’da yaşayan Türkler ‘Alman Demokratlar Birliği’ (Allianz Deutscher Demokraten) adında yeni bir partinin çalışmalarına devam etmektedir. 2017’de gerçekleşecek olan genel seçimlere katılması amaçlanan partiyle, göçmenlere ve Alman toplumuna ulaşmak istenmektedir. Partinin kurucusu Remzi Aru, Almanya genelinde 5 ile 15 milyon arasında bir oy potansiyeline sahip olduklarını belirtmiştir. Aru, Türk asıllı milletvekillerinin, kendilerinin isteklerini partilere taşımadıklarını, aksine partilerin isteklerini kendilerine dayattıklarını ve Ermeni tasarısı sonrası da partiyi kurmaya karar verdiklerini açıklamıştır.^[9]

1.2) Belçika Türklerinin Siyasi Katılımı 

11 milyon 267.910 (2016)^[10] nüfusa sahip olan Belçika’da 220 bin Türk yaşamaktadır.^[11] Federal bir devlet yapısından oluşan Belçika’da, Temsilciler Meclisi ve Senato olmak üzere iki meclisli yasama organı vardır. 150 üyeden oluşan Temsilciler Meclisi’nde yedi, senatoda ise bir Türk asıllı üye bulunmaktadır. En son 2014’te gerçekleşen federal seçimlerinin ardından Hrıstiyan Demokratlar-Flaman Milliyetçileri (CD&V – N-VA) koalisyonu kurulmuştur. Ülkede idari yapının bir alt unsurunu yerel yönetimler oluşturmaktadır. Belçika; Flamanca, Fransızca ve Almanca Konuşanlar Toplulukları ve Flaman, Valon ve Brüksel Başkent Bölgeleri’nden oluşmaktadır. Flaman Bölgesi ve Flamanca Konuşanlar topluluğu aynı parlamento ve hükümet ile yönetilmektedir. 124 temsilciden oluşan parlamentoda bir Türk kökenli üye yer almaktadır. Valon Bölgesi 75 temsilciden oluşmaktadır ve içerisinde bir Türk asıllı temsilci mevcuttur. Brüksel Başkent Bölgesi’nde ise 89 parlamento üyesi bulunmaktadır ve dört Türk asıllı vekil yer almaktadır. 94 üyeden oluşan Fransızca Konuşanlar Topluluğu parlamentosunda bir Türk asıllı bulunmaktadır. Son olarak Almanca Konuşanlar Topluluğu 25 üyeden oluşmaktadır ve içerisinde Türk asıllı yer almamaktadır.^[12]

Belçika’daki Türklerin 2012 yerel seçimleri öncesi kurduğu ilk siyasi oluşumun ismi ‘Steek Heusden-Zolder’. 2012’de bir bölgede seçime giren partiden sadece parti kurucusu Selahattin Özer belediye meclisine girebilmiştir.^[13] Bugün ise Belçika’daki Türkler yeni bir parti oluşturmayı ve 2018’de gerçekleşecek olan yerel seçimlere katılmayı amaçlamaktadır. Henüz ismi açıklanmayan partiyle, öncelikle yerel yönetime girerek ülke genelinde örgütlenmeyi, tüm göçmenlere ve halkın geneline ulaşması hedeflendiği açıklanmıştır.^[14]

2) Hollanda Türklerinin Siyasi Entegrasyonu

Hollanda’nın Merkezi İstatistik Bürosu’nun (CBS) 1 Temmuz 2016 verilerine göre, Hollanda nüfusu 17.022.008, Türk kökenli vatandaşların sayısı ise 398.780 olarak geçmektedir. Hollanda’da Türkler en büyük batılı olmayan göçmen grubunu oluşturmaktadır. 2015’te Türkiye’den Hollanda’ya göç eden Türklerin sayısı 3747 iken, Türkiye’ye kesin dönüş yapanların sayısı 4520’ydi.^[15] Geçmişe göre artık Türkiye’ye dönüş yapanların sayısı Hollanda’ya göç edenlerden fazladır.

2.1) Hollanda’daki Türk Siyasetçilerin Durumu: Geçmişten Günümüze

Hollanda’da parlementer demokrasiyle yönetilen bir monarşi sistemi mevcuttur. Parlamento, Senato (Eerste Kamer) ve Temsilciler Meclisi’nden (Tweede Kamer) olmak üzere iki kanattan oluşmaktadır. İçerisinde 75 senatör bulunan Senato, halkın seçtiği bölgesel yöneticiler; 150 vekil yer alan Temsilciler Meclisi üyeleri ise doğrudan halk tarafından seçilmektedir.^[16] Hollanda’da 390 belediye vardır[17], fakat şimdiye kadar Türk asıllı biri belediye başkanı seçilmemiştir.[18]

1986 yılında, ülkede beş sene oturan göçmenlere yerel yönetimlerde seçme ve seçilme hakkı tanındıktan sonra Türkler, 1986’da Amsterdam ve Rotterdam’da yerel yönetimlere girerek Hollanda siyasetine dahil olmaya başlamıştır. Sonraki yıllarda birçok Türk asıllı yerel yönetimlerde bulunmuştur. 90’lı yılların başında çifte vatandaşlık yasası yürürlüğe konulunca Türkler Temsilciler Meclisi’nde de seçme ve seçilme hakkı kazanmıştır. Ulusal anlamda ilk Türk asıllı milletvekilleri 1998 yılında Temsilciler Meclisi’ne girebilmiştir.^[19]

2001’de ABD’deki terör olaylarından sonra dünya genelinde olduğu gibi, Hollanda’daki Türkler de dahil Müslümanlara karşı baskılar artmıştır. Bunun üzerine Seyfi Özgüzel’in 2002’de kurduğu İstikrarlı Hollanda (Duurzaam Nederland) adlı parti girdiği ilk seçimlerde 0,01 oranında oy almış, fakat sonraki seçimlere katılmamıştır.^[20] 2002’de altı, 2003’te sadece üç Türk asıllı vekil Temsilciler Meclisi’ne girebilmiştir[21]. 2005’te ilk defa Türk asıllı biri bir parti yönetimine girebilmiştir. O yıl Nevin Özütok Yeşil Sol Partisi’nde (GL) başkan yardımcılığına seçilmiştir.^[22] 2006’da genel seçimlerde altı Türk asıllı Temsilciler Meclisi’ne girmiştir. Aynı yılda ilk kez Türk asıllı biri bakan olarak göreve başlamıştır. İşçi Partisi’nden (PvdA) Nebahat Albayrak göçmenlerden ve cezaevlerinden sorumlu bakan olarak göreve gelince, meclisteki Türk vekil sayısı 5’e düşmüştür.[23] 2007’de gerçekleşen senato seçimlerinde bir ilk olarak Türk asıllı biri, Sosyalist Partisi’nden (SP) Düzgün Yıldırım Senatör seçilmiştir. Fakat partisi tarafından yapılan liste sırasına göre tercihli oylarla seçildiğinden bu durumu partisi onaylamamıştır. Yıldırım, SP ile yolları ayrılınca Solidara Partisi’ni kurmuş ve 2011 senato seçimlerine kadar senatörlük görevini sürdürmüştür.^[24] 2013’te Solidara Partisi’nin genel kurul toplantısında partiyi feshetme kararı alınmıştır.^[25]

2010 yılında aşırı sağcı Özgürlük Partisi’ne (PVV) destek artmış ve parlamentoda üçüncü büyük grup olarak yerini almıştır. PVV’nın dışarıdan desteğiyle, Demokrasi İçin Halk Partisi-Hristiyan Demokrat Partisi (VVD-CDA) koalisyonu oluşturulmuştur.[26] Bu seçimlerde meclise beş Türk asıllı girebilmiştir.^[27] Hollanda’da 2011’deki yerel seçimlerinden önce Demokratlar Birliği (Unie van Democraten) isminde başkanlığını Bekir Cebeci üstlenen bir siyasi parti kurulmuştur.^[28]

2012’de kabinenin düşmesinin ardından gerçekleştirilen erken seçimler sonrası VVD-PvdA koalisyonu kurulmuştur. PVV bu seçimde oy kaybetmiş olsa da en büyük üçüncü parti olarak yerini korumuştur.[29] En son gerçekleşen 2012’deki genel seçimlerinin ardından PvdA’dan Tunahan Kuzu, Selçuk Öztürk, Keklik Yücel ve Sultan Günal Gezer; SP’den ise Saadet Karabulut Temsilciler Meclisi’ne girmiştir. 2013’te PvdA’dan bir vekilin istifa etmesi sonucunda Yasemin Cegerek de meclise dahil olmuştur.[30] Böylece sol partilerden altı Türk asıllı vekil parlamentoda yerini almıştır. Ancak yukarıda belirtildiği gibi, bazı Türk asıllı siyasetçiler Türkleri temsil etmemektedir. Bunun meclisteki vekiller için geçerli olup olmadığı, vekillerin geçmişteki söylem ve(ya) eylemlerinden yola çıkarak açıklanmaya çalışılacaktır.

Tunahan Kuzu ve Selçuk Öztürk, 2014’te iktidar ortağı PvdA Hollanda’daki bazı Türk kuruluşlarının şeffaf olmadıklarını ileri sürerek yakın takibe alınmaları isteğine karşı çıkınca partiden ihraç edilmişti. Sonrasında Kuzu ve Öztürk ezilen kesimlerin sesi olmak için Denk (düşün) Partisi’ni kurmuştur.[31] Ayrıca Denk Partisi 2015’te, sözde Ermeni soykırımı önergesini reddetmişti.[32] Denk 2017’de gerçekleşecek olan genel seçimlere katılıp seslerini duyuramayan kesimleri temsil edecektir. Bu örnekler Kuzu ve Öztürk’ün Hollanda Türklerini temsil ettiklerini göstermektedir. Diğer vekiller ise tam tersine Hollanda’daki Türkleri temsil etmemektedir. Örneğin Keklik Yücel 2015 yılında sözde Ermeni soykırımı önergesini onayladığını kendi Twitter hesabı üzerinden beyan etmiştir.^[33] Aynı şekilde Sultan Günay Gezer, Yasemin Cegerek ve Saadet Karabulut önergeyi onaylamıştır.[34] Ayrıca Saadet Karabulut Kürtlerin Irak ve Suriye’deki durumuyla ilgili bir konuşmasını Öcalan posteri önünde gerçekleştirmiştir.^[35]

3) Hollanda Türklerinin Hollanda Siyasetine İlgisi  

3.1       Siyasi Partilere Destek

Hollanda’da Türkler, yabancı azınlıklara en çok sahip çıktığı düşüncesiyle yıllarca sol partisi PvdA’yı desteklemiştir. Türkler oy kullanırken parti programlarından daha ziyade listedeki Türk isimlerine oy vermeye dikkat etmektedir. Bunun olumsuz tarafı oyların aslında Türklere düşman olanlara gitme olasılığıdır, ki bu durum maalesef yaşanmaktadır. PvdA’nın Müslümanlara karşı ırkçı tutumlarının artmasıyla birlikte Türk toplumu arasında popülerliğini yitirmeye başlamıştır. Örnek vermek gerekirse partinin sözde Ermeni soykırımı ve helal kesim ile ilgili tutumu Türklerin PvdA’ya karşı sempatisini azaltmıştır. Ayrıca Türk asıllı milletvekilleri Tunahan Kuzu ve Selçuk Öztürk’ün partiden ihraç edilmesi üzerine Türkler bundan rahatsızlık duymuştur. Hollanda’da etnik azınlıklar kanalı Demet TV’nin yaptığı anketin sonucuna göre daha önce oyunu PvdA’ya veren ve artık desteklemeyen Türklerin yüzde 51’i, bu kararında Türk asıllı iki vekilin partiden ihraç edilmesinin etkisi olduğunu belirtmiştir.

2400 kişinin katıldığı ankete göre, 2017 genel seçimlerinde Türklerin yüzde 47’si oyunu Demokratlar 66’ya (D66), yüzde 17’si ise PvdA’ya vermek istediğini söylemiştir.[36] Ancak Türklerin ve diğer Müslüman ve Müslüman olmayan yabancı grupların Denk’e desteği azımsanamayacak kadar büyüktür. Hollanda’da internet üzerinden siyasi parti seçim anketleri gerçekleştiren Maurice de Hond’un 17 Nisan 2016 anketine göre Denk’in 2017 genel seçimlerinde koltuk sahibi olma şansı yüksektir.[37]

3.2) Siyasi Gündeme Bakışları ve Seçimlere Katılım Durumu

Hollanda’da yaşayan Türklerin genel olarak Hollanda siyasetine olan ilgisi düşüktür. Hatta genelde Türkiye’nin siyasetine olan ilgileri, Hollanda siyasetine olan ilgilerinden daha büyüktür ve Türkiye’nin gündemini daha iyi takip etmektedirler. Türklerin Türkiye’nin gündemini takip etmesi olumlu bir davranıştır. Ancak yaşamlarını sürdürmekte oldukları ülkenin siyaseti kendilerini en çok etkileyecektir. Bu yüzden Hollanda Türklerinin, yaşadıkları ülkenin gündemini en az Türkiye’nin gündemini takip ettiği kadar yakından izlemesi gerekmektedir. Ayrıca net bir oran mevcut olmamasıyla birlikte Hollanda’da yaşayan Türklerin genelde gerçekleştirilen seçimlere katılımı düşüktür.

4) Değerlendirme

Avrupa’daki Türkler yaşadıkları ülkenin bir parçası haline gelmiştir. Ancak Avrupa ülkelerindeki Müslümanlar, Türkler de dahil olmak üzere günah keçisi seçilmiştir. Son zamanlarda özellikle Türklere karşı düşmanlık artmış durumdadır. Irkçılığın arttığı Avrupa’daki Türk toplumu kendilerini temsil edecek Türk asıllı vekillere ihtiyaç duymaktadır. Ancak geçmişe göre Avrupa’nın siyaset arenasında daha etkin rol oynayan Türk toplumu birçok sorunla karşılaşmaktadır.

Bugün Hollanda’daki siyasi partiler, sol partiler dahil sağcılaşmıştır. PvdA gibi solcu partilerde yer alan, Türklere veya Türkiye’ye sahip çıkan Türk asıllı vekiller dışlanmakta hatta partilerden ihraç edilmektedir. Bunun bir örneği Hollanda’daki Türk kuruluşlarına sahip çıkan Tunahan Kuzu ve Selçuk Öztürk’ün 2014’te PvdA’dan ihraç edilmesi olayıdır. Hollanda’da Türkleri gerçek anlamda temsil edecek olan siyasilerin sayısı ve çalışmaları artmalıdır. Yukarıda belirtildiği gibi Hollanda’nın Temsilciler Meclisi’nde bulunan altı vekilden dört tanesi Türkleri temsil etmemekle birlikte Türklerin ve Türkiye’nin aleyhine hareket etmektedir. Bu, Türk düşmanı olmalarından veya çıkarlarını düşünmelerinden kaynaklanabilir. Bu sebeple meclisteki Türk vekillerine sayısal olarak bakılınca başarı sağlandığı düşünülebilse de bu sayı yanıltıcıdır. Asıl önem taşıyan Türk kimliğini unutmadan gayret sarf edip Hollanda siyasetini etkilemeye çalışmak ve bunda başarılı olabilmektir.

Bugün Hollanda’daki Türkler, siyasi partilerde ancak kimliklerini, norm ve değerlerini hiçe sayarak partilerin düşüncelerine aykırı görüş belirtmeyerek barınabilmektedir. Bu yüzden Hollanda’da yaşayan Türkler, Türkiye’de destekledikleri partileri, mensubu oldukları cemaatleri vs. bir kenara bırakarak ortak hareket etmeli. Türk toplumu siyasal etkiyi çoğaltabilmek için kendi arasında parçalanmamalıdır, birbirlerini ötekileştirmemelidir ve kendilerini en iyi temsil edecek partiye desteğini vermelidir. Hollanda’nın siyaset gündemini iyi takip etmeyen ve seçimlerde sandığa gitmeye bile üşenen Türk toplumu, Türk sivil toplum kuruluşları ve siyasileri tarafından bilinçlendirilmeli ve teşvik edilmelidir.

Büşra Karaduman – TÜRKSAM

^[1] Uetd Headquarter, ‘‘Uetd Headquarter’’ 16 Haziran 2016, https://www.youtube.com/watch?v=uX3lswbpDq8, (Erişim Tarihi: 3 Eylül 2016).